Kontynuacja artykułu „Faktura do paragonu cz. 1„:
Analizując przepisy regulujące zasady wystawiania faktur do paragonów możemy dostrzec ich sprzeczność i niespójność proponowanych rozwiązań.
Zacznijmy od sprzeczności przepisów. Należy tu zaznaczyć, że zgodnie z definicją art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikiem jest każdy, kto prowadzi działalność gospodarczą, a nie tylko czynny „vatowiec”. Podatnik dokonując sprzedaży opodatkowanej dla podatnika zawsze musi wystawić fakturę. Obowiązek ten wynika z art. 106b ust.2 ustawy o VAT.
Prowadząc ewidencję za pomocą kasy fiskalnej, powinien przy sprzedaży dla podatnika umieszczać w niej numer, identyfikujący podatnika na potrzeby podatku albo podatku od wartości dodanej – o tym mówi art.111 ust.1b. To znaczy, że jeśli podatnik chce zarejestrować w kasie sprzedaż na rzecz innego podatnika, to ma obowiązek na paragonie podać jego NIP. Jeśli używane przez niego urządzenie nie posiada takiej funkcji, to winien od razu wystawić fakturę.
Ukryta sugestia tego przepisu stanowi: sprzedaży na rzecz podatnika lepiej w ogóle nie rejestrować przy pomocy urządzenia fiskalnego, tylko wystawiać od razu fakturę (jeśli jednak podatnik uznaje, ze rejestracja w kasie jest dla niego wygodniejsza, to musi pilnować spełnienia dodatkowych warunków).
Ja skłaniam się do aktywnego stosowania tej sugestii, ponieważ, jak wykażę w kolejnych częściach opracowania, ewidencjonowanie obrotu profesjonalnego prowadzi do wielu kłopotów.
… a jeśli nie umieści?
To co w teorii wydaje się proste, w praktyce nie zawsze jest stosowane. Podatnik ma obowiązek przekazać swoim sprzedawcom informację o zasadach ewidencji, obejmującą podstawowe zasady prowadzenia ewidencji, wystawiania i wydawania paragonu fiskalnego oraz skutki ich nieprzestrzegania. Taka informacja stanowi załącznik nr 1 do rozporządzenia w sprawie kas. Niestety, opisuje tylko zasady ewidencjonowania sprzedaży detalicznej, a większość kłopotów powstaje w sytuacji, gdy nabywca nie wskaże przed zatwierdzeniem paragonu, że dla danej czynności występuje w charakterze podatnika.
1. Jeśli wcześniej udokumentował taką sprzedaż paragonem bez NIP, to wystawienie faktury do takiego paragonu wiąże się ze 100 proc. sankcją – kwotę VAT z faktury trzeba będzie jeszcze raz zapłacić jako dodatkowe zobowiązanie podatkowe.
Jeżeli nie wypełni obowiązku wystawienia dokumentu, to naraża się – zgodnie z art. 62 § 1 Kodeksu karnego skarbowego (KKS), na karę grzywny do 180 stawek dziennych (maksymalna stawka dzienna 34 668 zł x 180 = 6.240.248 zł). Przepis ten stanowi, że karze grzywny podlega ten, kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania. W praktyce czyn taki traktowany jest jako wykroczenie i karany mandatem lub karą grzywny w wysokości od 260 zł do 52.000 zł.
2. Kupujący posiadając paragon bez NIP, może żądać faktury nie tylko, by odliczyć z niej VAT (o czym dalej), ale także, aby móc rozpoznać koszty w podatku dochodowym – § 11 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia ministra finansów w sprawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów wskazuje, że podstawę zapisów w księdze stanowią dowody księgowe, którymi są m.in. faktury, jeśli istniał obowiązek ich wystawienia. Co prawda w trakcie transakcji nie podał NIP, ale przecież zakup obiektywnie jest związany z działalnością.
3. W celu uniknięcia sankcji sprzedawca, który chce spełnić żądanie klienta, może nie wiązać wystawionej faktury dla podatnika z wcześniej wystawionym paragonem bez NIP. Przy płatności gotówką stwierdzenie takiego powiązania przez kontrolujących jest niemożliwe, a przy płatności bezgotówkowej znacznie utrudnione. Taką sprzedaż trzeba będzie wykazać w ewidencji podwójnie: raz na podstawie raportu miesięcznego z kasy fiskalnej, drugi raz na podstawie wystawionej faktury z danymi kupującego. Zatem 100 proc. sankcji zamieni się w zdublowaną sprzedaż, ale grzywny z KKS zastosować nie można.
4. Podatnik udokumentował sprzedaż na kwotę do 450 zł paragonem, zawierającym NIP nabywcy, który zgodnie z art. 106e ust. 5 pkt 3 ustawy o VAT traktowany jest na równi z fakturą uproszczoną. Daje zatem uprawnienie do rozpoznania podatku naliczonego po stronie kupującego. Ten jednak życzy sobie faktury wystawionej na zasadach ogólnych. Zgodnie z wyjaśnieniami MF nie ma możliwości jej wystawiania.
Moim zdaniem przepis dotyczący faktur uproszczonych jest przepisem szczególnym do art. 106b ustawy o VAT, stosowanym tylko w określonych przypadkach. Skoro podatnik może zażądać faktury, zgodnie z art. 106i ust. 6 ustawy o VAT, a fakturą jest dokument zawierający dane wymagane ustawą i rozporządzeniami, to kieruje nas w stronę najpierw przepisu ogólnego, a później do szczególnego. To znaczy, że nabywca może zdecydować, jakiego rodzaju fakturą chce się posłużyć w swoich rozliczeniach.
Ponadto zasady wystawiania faktur regulują inne przepisy (ustawa o VAT) niż zasady wystawiania paragonów (rozporządzenie w sprawie kas rejestrujących – § 25). Moim zdaniem nie można uznać, wbrew temu, co sugeruje MF, że paragon z NIP nabywcy do kwoty 450 zł jest fakturą uproszczoną, a jedynie, za zgodą obu stron transakcji, że może pełnić taką funkcję.
5. Pojawiają się również wątpliwości, czy faktura wystawiona na zasadach ogólnych nie zostałaby potraktowana jako drugi dokument potwierdzający tę samą sprzedaż. Mogłoby to skutkować koniecznością zastosowania art. 108 ust.1 ustawy o VAT (kwota VAT wykazana na kolejnej fakturze stanowiłaby kwotę do zapłaty). Moim zdaniem to stanowisko wydaje się niezasadne. Kupujący, ubiegając się o fakturę, winien oddać paragon będący fakturą uproszczoną. Traci więc dokument, potwierdzający źródło podatku naliczonego, a w jego miejsce otrzymuje inny. Oznacza to, że ryzyko podwójnego odliczenia VAT od tej samej transakcji zostaje wyeliminowane i art. 108 ust.1 nie powinien mieć zastosowania.
Odmowa wystawienia faktury zgodnej z zasadami ogólnymi może narazić sprzedawcę na karę grzywny lub mandat na podstawie przywołanego wcześniej art. 62 § 1 KKS z tytułu odmowy wydania dokumentu. Na marginesie należy dodać, że szczególnie jednostki samorządu terytorialnego mogą być zainteresowane zastępowaniem faktur uproszczonych fakturami wystawionymi na zasadach ogólnych, gdyż w ich przypadku, w wyniku ustawy centralizacyjnej, może się zdarzyć, że kim innym jest kupujący (urząd), a kim innym wykorzystujący zakup (jednostka pomocnicza).
6. Podatnik udokumentował sprzedaż na kwotę powyżej 450 zł paragonem zawierającym NIP nabywcy. Taki paragon nie jest fakturą uproszczoną, zatem sprzedawca ma obowiązek wystawienia dla tej transakcji faktury zgodnie z art. 106b ust.2 ustawy o VAT, bowiem została dokonana na rzecz podatnika. Tymczasem nabywca nie wraca z paragonem i nie żąda faktury. Jeżeli sprzedawca spełni wymóg cytowanego przepisu bez posiadania paragonu, to zgodnie z wyjaśnieniami Ministerstwa Finansów będzie musiał wykazać tę sprzedaż dwa razy w ewidencji sprzedaży – raz na podstawie raportu miesięcznego, drugi raz na podstawie wystawionej faktury. Jeśli nie wystawi faktury, mimo takiego obowiązku, to naraża się na karę grzywny lub mandat z KKS.
Aby uniknąć przedstawionej sytuacji zasadne byłoby wskazanie osobom ewidencjonującym sprzedaż za pomocą kasy fiskalnej, aby paragonu z NIP nie wydawały klientom, wystawiały fakturę i podpinały paragon do egzemplarza sprzedawcy. Moim zdaniem należy tego dokonać w chwili sprzedaży. Oczywiście art. 106i ust. 1 ustawy o VAT pozwala wystawić fakturę do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano transakcji, ale w tym wypadku zwłoka mogłaby zostać postrzegana jako niewydanie klientowi paragonu, a to może skutkować nałożoną na podstawie § 62 ust. 4 KKS karą grzywny lub mandatem.
7. Kolejny dylemat mają podatnicy, których kontrahenci posiadają i podają NIP do paragonu, ale korzystają ze zwolnienia z VAT (np. zwolnienia podmiotowego). Mają wątpliwości czy w takiej sytuacji można wystawić fakturę. Jak wcześniej wskazano, podatnik dla podatnika zawsze wystawia fakturę, bez względu na jego status podatnika VAT, a zatem takie działanie jest w pełni uprawnione.
Jak widać, ewidencjonowanie obrotu profesjonalnego rodzi wiele problemów, a to jeszcze nie wszystko. Prawdziwe kłopoty zaczną się od stycznia 2021 r.
CDN.
Podstawy prawne
Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U z 2020 r., poz. 106)
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 kwietnia 2019 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz.U. 2019 poz.816).
Ciąg dalszy w artykule „Faktura do paragonu cz. 3„.
