Faktura do paragonu – zmiany
Ministerstwo Finansów od kilku lat regularnie wprowadza zmiany do ustawy o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT), których celem jest uszczelnienie systemu jego poboru.
Efekty tych poczynań bywają różne – od niezbyt udanego eksperymentu związanego z tzw. „odwrotnym obciążeniem”, zastąpionym od 1 listopada 2019 r. „mechanizmem podzielonej płatności” do wprowadzenia obowiązkowego raportowania plików JPK obecnie połączonych z deklaracją VAT.
Jedną z takich uszczelniających zmian stanowi, wprowadzony od 1 stycznia 2020 r., zakaz wystawiania faktur do paragonów, jeśli przedsiębiorca nie podał do paragonu swojego NIP.
Cudze paragony
Proceder zbierania nieodebranych paragonów, wystawianych na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, przez pracowników – szczególnie stacji benzynowych oraz sklepów budowlanych – i wystawianiu faktur dla zaprzyjaźnionych firm był przedmiotem zainteresowania Ministerstwa Finansów (MF), które 17 maja 2017 r. na stronie internetowej skierowało do podatników ostrzeżenie w tej sprawie.
W przypadku gromadzenia paragonów stosowano łącznie dwie zasady opisane w ustawie o VAT.
Pierwsza, wynikająca z art. 111 ust. 3a, stanowi, że podatnicy prowadzący ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących, są obowiązani wystawić i wydać nabywcy paragon fiskalny z każdej sprzedaży. Oznacza to, że sprzedawca winien położyć paragon w taki sposób, aby kupujący mógł go odebrać, ale kupujący może odejść od kasy bez paragonu.
Druga zasada, określona w art. 106h ust. 1, mówi, że w przypadku gdy faktura dotyczy sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej, do egzemplarza faktury pozostającego u podatnika dołącza się paragon dokumentujący tę sprzedaż. Obowiązek dołączenia paragonu do faktury, stosownie do art. 106h ust. 2 ustawy o VAT, nie dotyczy sprzedaży dokumentowanej fakturą wystawianą przy zastosowaniu kasy rejestrującej, w przypadkach gdy wartość sprzedaży i kwota podatku są zaewidencjonowane w raporcie fiskalnym dobowym kasy.
Intencja wyrażona w obu przytoczonych przepisach wskazywała, że tylko ten, kto dokonał zakupu, mógł ubiegać się o fakturę, ponieważ był w posiadaniu paragonu, który należało oddać sprzedawcy.
Praktyka wskazywała, że rzeczywistość wyglądała zgoła inaczej. W toku kontroli podatkowych prowadzonych przez pracowników urzędów skarbowych lub kontroli skarbowych wszczynanych przez pracowników ówczesnych urzędów kontroli skarbowych (obecnie zastąpionych przez urzędy celno-skarbowe) zaobserwowano, że pod kopie faktur często podpinane są paragony dokumentujące sprzedaż na rzecz innej osoby niż podatnik figurujący na dokumencie sprzedaży. Ustalenie tego faktu było możliwe w przypadku dokonania przez faktycznego klienta płatności bezgotówkowej albo posłużeniu się tzw. kartą lojalnościową, co szczególnie w przypadku stacji benzynowych jest zjawiskiem dosyć powszechnym. Ta żmudna praca urzędników skutkowała pozbawieniem podatnika, posługującego się taką fakturą, zarówno prawa do kosztów w podatku dochodowym, jak i odliczenia podatku naliczonego od tego zakupu oraz wszczęciem postępowania wobec wystawcy z tytułu wystawienia nierzetelnego dokumentu.
Paragony bez NIP
Powtarzalność zjawiska wymagała wprowadzenia rozwiązań systemowych. Początkowo nowy przepis miał być skierowany wyłącznie do podatników prowadzących sklepy budowlane i stacje benzynowe, ale w toku prac nad nowelizacją stał się powszechnie obowiązujący.
Zgodnie z art. 106b ust. 5 ustawy o VAT, od 1 stycznia 2020 r. w przypadku sprzedaży zaewidencjonowanej, przy zastosowaniu kasy rejestrującej potwierdzonej paragonem fiskalnym, fakturę na rzecz podatnika wystawia się wyłącznie, jeżeli paragon potwierdzający dokonanie sprzedaży zawiera numer, za pomocą którego nabywca towarów lub usług jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej. Należy podkreślić, że zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów, wyrażonym w interpretacjach indywidualnych, warunek ten jest spełniony wyłącznie, jeśli NIP kupującego znajduje się na paragonie fiskalnym nad logo fiskalnym i numerem unikatowym. Taka pozycja wskazuje, że został on zapisany w pamięci fiskalnej kasy rejestrującej. Podatnicy użytkujący kasy fiskalne starego typu, których funkcjonalność uniemożliwia wprowadzenie NIP-u nabywcy do treści paragonu fiskalnego, próbują sobie radzić, umieszczając go w tzw. stopce paragonu, tj. pod logo fiskalnym i numerem unikatowym. Zdaniem Ministerstwa Finansów takie działanie nie wyczerpuje przesłanek wskazanego przepisu, a zatem wystawienie faktury do takiego paragonu jest wadliwe (interpretacja indywidualna z 3 stycznia 2020 r., nr 0112-KDIL2-2.4012.523.2019.2.MŁ).
W razie stwierdzenia, że podatnik naruszył przepis art. 106b ust. 5 ustawy o VAT, tj. wystawił fakturę do paragonu bez NIP-u, konsekwencje będą dotyczyły obu stron transakcji. W takim przypadku bowiem zostanie ustalone przez organ podatkowy dodatkowe zobowiązanie podatkowe zarówno dla sprzedawcy, jak i dla nabywcy, który takim dokumentem się posłużył.
Podstawą do ustalenia sankcji dla wystawcy jest art. 106b ust. 6, który stanowi, że w przypadku stwierdzenia, że podatnik wystawił dla nabywcy fakturę do paragonu bez NIP, organ podatkowy ustala temu podatnikowi dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 100 proc. kwoty podatku wykazanego na tej fakturze.
Konsekwencje paragonu bez NIP
Sankcje na nabywcę nakładane są na podstawie art. 109a, z którego wynika, że w przypadku ujęcia w ewidencji przez czynnego, zarejestrowanego podatnika VAT wystawionej dla niego faktury, dotyczącej sprzedaży potwierdzonej paragonem, który nie zawiera jego NIP, organ podatkowy ustala mu dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 100 proc. kwoty podatku wykazanego na tej fakturze.
Konstruując obydwa przepisy sankcyjne, ustawodawca wziął pod uwagę orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 4 września 2007 r. (sygn. akt 43/06P), który orzekł, że kumulowanie odpowiedzialności administracyjnej i odpowiedzialności za wykroczenia skarbowe stanowi wyraz nadmiernego fiskalizmu i nie uwzględnia interesu podatnika, który poniósł wskazaną karę administracyjną. Kieruje więc przywołane przepisy w stronę podatników będących spółkami osobowymi i kapitałowymi, wyłączając stosowanie sankcji wobec osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe.
Ponadto biorąc pod uwagę funkcjonalność kas współpracujących z taksometrami, obowiązek wystawiania faktur do paragonów wyłącznie zawierających NIP nabywcy (podatnika VAT), jak i sankcja za naruszenie tego obowiązku, nie ma zastosowania do podatników świadczących usługi taksówek osobowych, z wyłączeniem wynajmu samochodów osobowych z kierowcą (PKWiU 49.32.11.0). Stanowi o tym nowy art. 106b ust. 7 ustawy o VAT.
Analiza przepisów dotyczących podatku naliczonego, zasad wystawiania faktur oraz kas rejestrujących prowadzi do następujących wniosków:
– podatnik chcąc dostosować się do wszystkich obowiązków wskazanych w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług, może zostać zmuszony do wyboru mniejszego zła, bowiem istnieją sytuacje, w których nie może zachować się zgodnie ze wszystkimi przepisami, – kupujący nie ma gwarancji, że otrzymana faktura nie została wystawiona przez sprzedawcę do paragonu bez NIP (bez wiedzy nabywcy, sprzedawca całość sprzedaży może nadal rejestrować za pomocą kasy fiskalnej, nie wydaje podatnikom paragonów, tylko wystawione do nich faktury) – mimo intencji ustawodawcy, istnieją w obowiązujących przepisach rozwiązania, które pozwalają nie zważać na wprowadzone obostrzenia.
CDN.
Podstawy prawne
Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2020 r., poz. 106)
Ciąg dalszy w artykule „Faktura do paragonu cz. 2” oraz „Faktura do paragonu cz. 3„.
Autor: Dorota Łabuda prowadząca kursy i szkolenia podatkowe (cała lista dostępna tutaj).
