Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki
Jedną z przesłanek pozwalających na przypisanie członkom zarządu odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o. jest stwierdzenie, że egzekucja zaległości podatkowych z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna.
Pojęcie bezskutecznej egzekucji budzi wątpliwości interpretacyjne. Wykorzystują to organy podatkowe, które często zbyt pochopnie stwierdzają spełnienie tej przesłanki. Najczęściej wynika to z faktu, że urzędnicy nie przykładają staranności do poszukiwania majątku spółki i nierzadko odstępują od sposobów egzekucji wymagających większych nakładów pracy niż zajęcie rachunku bankowego, np. takich jak prowadzenie egzekucji z wierzytelności przysługujących spółce wobec jej kontrahentów.
Kiedy mamy zatem do czynienia z bezskutecznością egzekucji i w jaki sposób organ powinien tę okoliczność udowodnić?
Sądy administracyjne przyjmują, że bezskuteczność egzekucji ma miejsce, gdy organ podatkowy nie uzyskał zaspokojenia dochodzonej zaległości podatkowej obciążającej spółkę, co może zostać wykazane każdym prawnie dopuszczalnym dowodem. O bezskuteczności nie musi przesądzać zatem wyłącznie umorzenie postępowania egzekucyjnego oraz wydanie, w jego konsekwencji, postanowienia w sprawie umorzenia tego postępowania.
Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki musi być oceniana również z uwzględnieniem zachowania wierzyciela, a w szczególności tego czy urząd skarbowy wyczerpał wszystkie możliwe środki umożliwiające mu zaspokojenie się z majątku spółki. Nie jest bowiem wystarczające aby tylko jeden z podjętych środków np. licytacja należącego do spółki pojazdu, nie pokrył zaległości podatkowych spółki.
Jeżeli zatem organ egzekucyjny przeprowadzi wyłącznie egzekucję z ruchomości, która nie doprowadzi do pełnego zaspokojenia wierzyciela, natomiast spółka posiada jeszcze wierzytelności w stosunku do innych podmiotów, to aby mówić o bezskuteczności egzekucji organ będzie musiał podjąć czynności wobec dłużników spółki, które również nie doprowadzą do pełnej spłaty zaległości.
Zaniedbania wierzyciela w związku z egzekucją z majątku spółki mogą wyłączyć odpowiedzialność członka zarządu. Nie do zaakceptowania byłoby bowiem uznanie, że członek zarządu odpowiada w każdym przypadku, gdy ostatecznie egzekucja z majątku spółki jest bezskuteczna. Opieszałość organu we wszczęciu lub prowadzeniu egzekucji, skutkująca utratą wartości majątku spółki nie może obciążać członka zarządu. Jeżeli zatem organ egzekucyjny dokona zajęcia pojazdów spółki, które zamiast zostać niezwłocznie sprzedane będą przechowywane przez kilka lat na parkingu, to z zakresu bezskuteczności powinna być wyłączona kwota stanowiąca równowartość utraconej wartości w związku ze zwłoką w działaniu organu.
W jaki sposób zweryfikować czy egzekucja rzeczywiście jest bezskuteczna?
Najlepszym rozwiązaniem byłoby zapoznanie się z aktami postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spółki i sprawdzenie czy urząd podjął wszystkie możliwe kroki w celu uzyskania zaspokojenia z majątku spółki. Uzyskanie dostępu do akt postępowania egzekucyjnego nie będzie jednak możliwe w przypadku byłych członków zarządu, którzy utracili prawo reprezentowania spółki. W takim wypadku informacji o podjętych czynnościach egzekucyjnych należy szukać w aktach postępowania prowadzonego wobec członka zarządu. Jeżeli okażą się one niewystarczające członek zarządu może kwestionować zasadność dalszego prowadzenia postępowania i wnosić o jego umorzenie. Spełnienie przesłanki bezskuteczności egzekucji powinno zostać również szczegółowo opisane w uzasadnieniu decyzji przenoszącej odpowiedzialność za zaległości podatkowe spółki na członka zarządu. Jeżeli organ podatkowy nie dopełni tego obowiązku, może być to podstawą do uchylenia decyzji przez organ odwoławczy lub sąd administracyjny.
